- Χοσρόης
- Όνομα ηγεμόνων της Περσίας και της Αρμενίας. 1. X. A’ ο Νουρσιβάν. Γιος του Κοβάδ, ο μεγαλύτερος του οίκου των Σασανιδών (531 – 579). Κυρίευσε τις πόλεις Βέροια, Ιεράπολη και Αντιόχεια της Συρίας και υποχρέωσε τον Ιουστινιανό A’ να του πληρώνει φόρο υποτελείας. Αργότερα όμως νικήθηκε από τον Βελισάριο και διώχτηκε πέρα από τον Ευφράτη. Μια νέα επίθεσή του εναντίον των βυζαντινών εδαφών αποκρούστηκε από τον Ιουστίνο B’, αλλά ο X. πέτυχε να κρατήσει τις κατακτήσεις του έως τον Εύξεινο Πόντο. Παράλληλα, πολεμώντας εναντίον των Τούρκων, των Αράβων και των Ινδών, κατάφερε να παραμείνει κύριος των χωρών από τον Ευφράτη έως τον Ινδό. 2. X. B’, o Φερώζ. Γιος του Ορομίδη Δ’, εγγονός του προηγουμένου (590 – 628). Με τη βοήθεια του αυτοκράτορα Μαυρίκιου κατόρθωσε να καταπνίξει την ανταρσία του Ουαράνου, για να ευχαριστήσει δε τον Μαυρίκιο του παραχώρησε μέρος της Αρμενίας. Όταν ο Μαυρίκιος σκοτώθηκε από τον Φωκά (602), ο X., για να εκδικηθεί τον φόνο του, άρχισε μακροχρόνιο πόλεμο εναντίον της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, βάζοντας έτσι σε κίνδυνο τις ασιατικές επαρχίες του. Κυρίευσε την Αρμενία, την Καππαδοκία, μέρος της Μικράς Ασίας, τη Συρία και την Ιερουσαλήμ, όπου έσφαξε 80.000 χριστιανούς, άρπαξε τον Τίμιο Σταυρό και τους θησαυρούς του ναού. Τον επόμενο χρόνο στράφηκε εναντίον της Αιγύπτου, κυρίευσε την Αλεξάνδρεια και προέλασε έως την Καρχηδόνα, την οποία κατέλαβε το 616. Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ηράκλειος, οργάνωσε εκστρατεία εναντίον του X. και τον νίκησε στον ποταμό Ζοβ (626). Στο μεταξύ, εναντίον του X. επαναστάτησαν οι Πέρσες μεγιστάνες και ο ηγεμόνας αναγκάστηκε να καταφύγει στη Μηδία, όπου ο γιος του Σιρόης τον φυλάκισε και, αργότερα, τον σκότωσε. 3. X. A’ o Μέγας, βασιλιάς της Αρμενίας (198 – 239). Γιος και διάδοχος του Βαγάρς, διαδέχτηκε τον πατέρα του και συνέχισε τον πόλεμο εναντίον των Ούνων και των Αλανών τους οποίους υπέταξε. Για να προστατέψει την Αρμενία από νέες βαρβαρικές επιδρομές, οχύρωσε το Τζορ και το Ντερμπέντ. Το 225, ο ιδρυτής της περσικής δυναστείας των Σασανιδών, Aρδεσίρ Βαβεκάν, κυρίευσε τον περσικό θρόνο, υπέταξε διαδοχικά όλους τους ηγεμόνες των Πάρθων και αυτοανακηρύχθηκε βασιλιάς των βασιλέων. Ο X., με τη βοήθεια των Ρωμαίων, που εκείνη την εποχή είχαν προελάσει έως τις όχθες του Ευφράτη, κήρυξε τον πόλεμο εναντίον των Περσών. Τα συμμαχικά όμως στρατεύματα νικήθηκαν και ο ίδιος δολοφονήθηκε από κάποιο συγγενή του, που εξαγοράστηκε από τον Αρδεσίρ. Ο θρόνος της Αρμενίας έμεινε κενός έως το 259, οπότε έγινε βασιλιάς ο Τιριδάτης. 4. X. B’ o Μικρός, βασιλιάς της Αρμενίας (314 – 325). Γιος του Πριδάτη B’ του Μεγάλου. Στη διάρκεια της βασιλείας του η Αρμενία δέχτηκε συνεχείς επιθέσεις των Ούνων και άλλων βαρβάρων του βορρά, τους οποίους βοηθούσαν οι βασιλιάδες της Περσίας. Tον X. διαδέχτηκε ο Διράν B’. 5. X. Γ’ βασιλιάς της Αρμενίας (387 – 415). Όταν οι Ρωμαίοι και οι Πέρσες μοίρασαν το αρμενικό κράτος, ο βασιλιάς της Περσίας Σαπώρ Γ’, διόρισε βασιλιά του περσικού τμήματος τον X., ο οποίος καταγόταν από κάποιο πλάγιο κλάδο του οίκου των Αρσακιδών. Λίγο αργότερα όμως, όταν ο X. έδειξε διαθέσεις ανεξαρτησίας, εκθρονίστηκε και φυλακίστηκε επί 22 χρόνια.
Dictionary of Greek. 2013.